Qurban bayramı və ya Dini qurban kəsmə bayramı
– İslam aləmində ən möhtəşəm bayramlardan biridir. Bütün müsəlman
aləmində hər il Orucluq ayı bitəndən 70 gün sonra qeyd olunur və adətən
üç gün davam edir. Mərasimlərdə qoyun, qoç, inək, dana və ya dəvə
kəsilir. Qurbanın bir hissəsindən din xadimlərinə pay göndərilir, bir
hissəsi isə kasıblara paylanır. Hamıya bərabər pay verilir, qurban
kəsən özü də bərabər pay götürə bilər. Ənənəyə görə dilənçi və kasıblar
bayram günü ac qalmasənlar deyə bu gün mərasimlərə dəvət olunurlar.
Tarixi Qurbanların kəsilməsi
Qurban
bayramı ən qədim bayramlardandır. Dini qurban kəsmə mərasimi İslamdan
da əvvəl mövcüd olub, lakin o vaxtlar günahı təmizlənmək, qəzəblənmiş
Allahın könlünü almaq və s. nəzərdə tutulurdu.
Hicrinin
(Məhəmməd Peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə köçməsinin) ikinci ilindən
sonra dini qurban kəsmənin İslam aləmində başqa məqsədləri və səbəbləri
yarandı. Belə ki, dini qurban kəsmə islam aləmində böyük ruh
yüksəkliyi, dindarlıq, xeyriyyəçilik, başqalarına kömək etmək kimi
əlamətlərə yiyələndi.
Dini qurban kəsmə İbrahim Peyğəmbərin
həyatında baş verən əhvalatdan sonra yaranmışdır. Belə ki, yuxuda
Allah-təala İbrahim peyğəmbərə oğlu İsmayılı qurban verməyi (onların
Allaha inamını yoxlamaq üçün) əmr edir. İbrahim əsl dindar kimi Allahın
əmrini yerinə yetirməyə hazır idi, İsmayıl özü də qurban olmağa
razılaşır. Bu haqda Quranda yazılmışdır.
Allaha qəlbən yaxın və
sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim Peyğəmbər oğlu İsmayılı
qurban kəsməyə hazır idi. Lakin uca Allah bunu öz elçisinə rəva bilmədi
və qurbanlıq üçün ona bir qoç göndərdi. Buna görə də Qurbanlıq
bayramında kəsilən qurbana "İsmayıl qurbanı" da deyirlər.
Çox
sevdiyi balasını Allah yolunda qurban verməyə hazır olması peyğəmbərin
Allah qarşısında imanının, səmimiliyinin və mütiliyinin bariz
sübutudur. Odur ki, din tarixində dərin iz salmış bu hadisə Allaha
inamın, dərin etiqadın nümunəsidir. Bu hadisə onu göstərir ki, insanlar
Allahı sonsuz imanla sevməli və öz sevgilərində bu cür səmimi
olmalıdırlar. Çətin anlarda Allahı da yada salıb, yaxşı zamanlarda Onu
unutmaq möminə yaraşan hərəkət deyil!
Bu rəvayətin başqa bir
fəlsəfi-əxlaqi mənası ondan ibarətdir ki, İslam dinində İnsanın Allah
yolunda qurban kəsilməsi qəbul olunmur. İslama qədər bir çox dinlərdə
insanları qurban vermə ayinlərinə rast gəlmək mümkündür. Məsələn,
atəşpərəstlər insanı odda yandırırdılar. Onlar bu yolla güya Allaha
yaxın olduqlarını göstərirdilər. Qədim Çində də insanları tanrılara
qurban vermək adəti var idi. Bu ölkədə təbii fəlakətlərdən,
daşqınlardan hifz olunmaq üçün uşaqları suya atırdılar.
Qurban bayramı Azərbaycanda
İslam
dünyasının ən müqəddəs bayramlarından sayılan Qurban bayramı bütün
müsəlman ölkələrində təmtəraqla qeyd olunur. Azərbaycan müstəqillik
əldə etdikdən sonra Milli Məclisin qəbul etdiyi 1992-ci il 27 oktyabr
tarixli "Azərbaycan Respublikasının bayramları haqqında" Qanununa
əsasən Qurban bayramı ölkəmizdə də dövlət səviyyəsində bayram edilir.
Qurban bayramı İslamda
Üç
səmavi dinin-Yəhudilik, Xristianlıq və İslamın hər üçündə mütəlif
formada qurbanlıq mövcuddur. Lakin İslamda bu ayin xüsusı mahiyyət və
əhəmiyyət kəsb edir. Onun əsasında Allaha sonsuz sevgi, Onun qüdrətinə
dərin inam və iman işığı durur. İnsanları halallığa, paklığa səsləyən
Qurban bayramının çox maraqı tarixi və şərtləri var. Qurban bayramı
islam aləminin ən möhtəşəm və müqəddəs bayramıdır, dərin tarixə
malikdir və hər il dünya müsəlmanları tərəfindən qeyd edilir. Bu bayram
özü ilə hamıya saflıq, təmizlik gətirir.
Müqəddəs Quranda Qurban bayramı barədə
"Rəbbin
üçün namaz qıl və qurban kəs!", "De ki: "Mənim namazım da, kəsdiyim
qurban da, həyatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi – Allah üçündür", "Biz
hər bir ümmət üçün bir qurbangah müəyyən etdik ki, Allahın onlara ruzi
verdiyi dördayaqlı heyvanların üstündə (onları kəsdikləri zaman)
Allahın adını çəksinlər" kimi münasibətlər göstərilir. Ənəs ibn
Malikdən rəvayət olunan hədisdə isə Peyğəmbər demişdir: "Bayram
namazından sonra qurban kəsən ibadətini tamamlamış və müsəlmanların
sünnəsinə (yoluna) əməl etmişdir".
Qurban bayramda hər bir
imkanlı müsəlman qurban kəsib, onun ətini imkansızlara, kasıblara
paylamalıdır. Burda əsas məqsəd dindarlığa nail olmaqdır. Quranda
yazılıb: "Allaha nə ət, nə onun qanı çatmır, ancaq sizin dindarlığınız
çatır".
İnsan Allahın yaratdığı ən şərəfli və ən üstün məxluqdur. Allah özünün yaratdığını özü yolunda qurban kəsilməsini qəbul etmir.
Şərtləri Qurban əti
İsmayıl
Qurbanında kəsilən heyvanlarda bir sıra şərtlər vacib sayılır.
Qurbanlıq kimi seçilən heyvan qoç, iribuynuzlu dana, yaxud da dəvə
olmalıdır. Nəsil artımında dişi heyvanların müstəsna rolu olduğuna görə
qurbanlıq heyvanın erkək olması daha üstün tutulur. Qurbanlıq qoçun
yaşına gəlincə, bu, ən azı altı aylıq heyvan olmalıdır. Lakin dana,
yaxud dəvənin bir yaşı tamam olsa, daha yaxşıdır. Qurbanlıq dəvənin beş
yaşı tamam olmalıdır. Qurban bayramında kəsilən heyvanın sağlam olması
da vacib şərtdir. Əzalarında hər hansı nöqsanı olan, buynuzunun, yaxud
qulağının biri olmayan, axtalanmış heyvanın qurban kəsilməsi İslamda
məsləhət görülmür. Kəsiləcək qurbanlıq gözəgəlimli olmalıdır.
Bu
bayramın əsas mahiyyəti Allah yolunda kəsilmiş qurbanlıq heyvanın ətini
Allahın imkansız bəndələri ilə bölüşmək, onları sevindirmək və ayinin
də əsasında, orucluqda olduğu kimi, xeyirxahlıq, paklıq və Allaha inam
və sevgi durur.
Bəzən bir neçə adam bir heyvan alıb onu öz
aralarında bölüşməklə, yaxud gedib bazardan ət alıb gətirməklə öz
qurbanını kəsmiş hesab edirlər. Lakin İslam dininə görə bunlar
qurbanlıq hesab olunmur. Əlbəttə, bir neçə nəfər yığışıb bir dananı
qurban kəsə bilərlər, bu şərtlə ki, hər bir şəxsə düşmüş ət payını ən
azı üç hissəyə bölmək mümkün olsun. Bu hissələrdən biri onların öz
ailəsinə sərf olunmalı, qalan hissələr isə fəqir-füqəraya paylanmalıdır.
Qurbanlığın
ən gözəl xüsusiyyətlərindən biri odur ki, burada din, məzhəb
ayrı-seçkiliyinə yol verilmir. Bu bayramda istənilən dindən olan
yetimin, kimsəsizin və yoxsulun haqqı var ki, varlının imkanlarından
bəhrələnsin, adi günlərdə yeyə bilmədiyi qurbanlıq ətindən dadsın.
Qurbanlıq o deməkdir ki, insanlar Allahın xoşuna gələcək bir əməli icra
edirlər. Qurbanlığın şərtlərindən biri də budur ki, qurban kəsmək
yalnız buna imkanı olan varlı adamların boynunda haqdır. İmkanı olmayan
adama isə qurban kəsmək vacib deyil. Qurban kəsmək üçün borc pula
heyvan almaq İslamda təqdir olunmur, çünki bu bayramın əsas mahiyyəti
zənginlərlə imkansızların birliyi, qardaşlığıdır. Bu bayramda hamı
sevinməlidir: varlılar-Allaha xoş gedən əməli icra etdikləri və
kasıbları sevindirdiklərinə görə, kasıblar isə-dünya nemətindən əldə
etdiklərinə və başqalarından gördükləri mərhəmətə və qayğıya görə.
Gözəllik, birlik, bərabərlik dolu, hər vaxt bir əvvəlkindən daha gözəl və xoşbəxt bir Qurban Bayramı diləyirik.
